Ta specustawa podatkowa według przyjętych założeń legislacyjnych ma wejść w życie 1 sierpnia 2016 r. Jej realizacja skutkować będzie faktycznym wprowadzeniem 1 stycznia 2017 r. obowiązkowej konsolidacji rozliczeń podatku VAT przez wszystkie jednostki samorządowe i ich jednostki organizacyjne. Zgodnie z art. 3 tej ustawy od nowego roku jednostki samorządu terytorialnego będą obowiązane do rozliczania podatku VAT wraz ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi. Oznacza to w praktyce konieczność konsolidacji rozliczeń podatku VAT wcześniej realizowanych oddzielnie przez ich jednostki organizacyjne. Dlatego też choć projektowana ustawa nie przewiduje żadnych regulacji w tym zakresie, jej realizacja sprowadzać się będzie w praktyce do wdrożenia istotnych refom organizacji licznych zadań komunalnych i przede wszystkich ich finansowej oraz księgowej obsługi. Założenie wejścia w życie ustawy 1 sierpnia 2016 r. z datą obowiązkowej centralizacji od nowego roku skutkuje potrzebą jak najszybszego wypracowania modelu działania samorządu w ramach skonsolidowanych rozliczeń tego podatku. W tym zakresie ustawodawca zamierza dać samorządom jedynie 5 miesięcy na rozwiązanie tych zagadnień. Potrzeba przyjęcia scentralizowanych rozliczeń wynikała, co wydaje się oczywiste, z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 września 2015 r. (sprawa C 276/14, miasto Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów). Jednakże mała ilość czasu między planowanym wejściem w życie tej specustawy a datą obowiązkowej konsolidacji związana jest niewątpliwie z potrzebą zapewnienia warunków prawidłowego rozliczenia projektu VAT w ramach pomocowych programów operacyjnych perspektywy finansowej na lata 2014–2020. Wpływa to bowiem bezpośrednio na prawidłowość ich realizacji, o czym przekonali się beneficjenci i podmioty zarządzające dotychczasowymi programami finansowanymi z budżetu Unii Europejskiej
Przejęcie
Projekt specustawy w jej art. 4 przyjmuje wstąpienie z mocy prawa przez jednostkę samorządową we wszystkie czynności podatkowe i ich rozliczenia, które wcześniej były realizowane oddzielnie przez poszczególne jednostki organizacyjne. W praktyce oznaczać to będzie przejęcie przez urzędy obsługujące jednostki często bardzo rozbudowanych rozliczeń realizowanych chociażby przez samorządowe zakłady budżetowe. Dlatego też wypracowanie efektywnych warunków organizacyjnych tej reformy w mojej ocenie jest jednym z kluczowych warunków jej skutecznej realizacji. Jednocześnie pamiętać należy o tym, iż centralizacji podlegać będzie nie tylko sama obsługa transakcji poszczególnych jednostek organizacyjnych, ale także odpowiedzialność za ich prawidłowość. Dlatego też wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przejmą w ten sposób odpowiedzialność karnoskarbową oraz za naruszenie dyscypliny finansów publicznych za prawidłowość czynności, za które wcześniej odpowiadali kierownicy poszczególnych jednostek organizacyjnych.
Opodatkowanie
Kolejnym z licznych skutków przejęcia ww. rozliczeń podatkowych jednostek organizacyjnych będzie konieczność opodatkowania wszystkich tych transakcji, które wcześniej korzystały z ich podmiotowego zwolnienia podatkowego. Dotychczasowe zwolnienia zgodnie z art. 6 projektu tej specustawy obowiązywać będą jedynie do 31 grudnia 2016 r. W praktyce po tej dacie omawiana centralizacja skutkować będzie potrzebą naliczania podatku VAT od tych czynności, które wcześniej były z tego zwolnione, np. dodatkowy wynajem sal lekcyjnych po godzinach pracy publicznych placówek oświatowych. Dlatego też omawiana reforma wymagać będzie wdrożenia zmian w sposobie działania tych jednostek oraz przeszkolenia pracowników jednostek, którzy wcześniej nie musieli naliczać podatku VAT z uwagi na zwolnienie podmiotowe zakładu, w którym pracowali. Na nich bowiem spoczywać będą zapewne obowiązki wynikające z dokonania oceny podatkowej dotyczącej opodatkowania transakcji, które często są rozbieżnie kwalifikowane w orzecznictwie podatkowym i sądowym. Z informacji docierających z wielu jednostek wynika, iż konsolidację podatkową zamierzają one połączyć z reformą sposobu wykonywania zadań komunalnych, obejmującą często likwidację samorządowych zakładów budżetowych, powołaniem centrum usług wspólnych (tzw. CUW) czy chociażby zmianą wykorzystywanego dotychczas oprogramowania księgowego lub polityki rachunkowości.
Koniec z wątpliwościami?
Omawiany projekt specustawy podatkowej przywiduje również regulacje, które mają na celu zakończenie wielu wątpliwości dotyczących prawidłowości kwalifikowania podatku VAT w projektach finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Skutkowały one w mojej ocenie niesłusznymi zarzutami kierowanymi do jednostek samorządowych dotyczącymi nieprawidłowości przy realizacji tychże projektów w sytuacji, kiedy zaliczały one podatek VAT do kosztów kwalifikowanych tych operacji. Nie będą one musiały zmieniać reguł kwalifikowalności tego podatku, jeśli do dnia wejścia w życie specustawy nie wystąpiły o zwrot tego podatku przez administrację skarbową. Reguła ta oznacza również, iż po wejściu w życie tej ustawy nie będą mogły jednak już zmienić w przyszłości oświadczeń w zakresie kwalifikowalności tego podatku na potrzeby rozliczeń z urzędami skarbowymi i organami zarządzającymi programami pomocowymi. Przewidzianą w omawianej specustawie abolicję w zakresie kwalifikowalności podatku VAT przy rozliczaniu ww. programów pomocowych należy ocenić bardzo dobrze. Przyjęte rozwiązanie w zasadzie odpowiada postulatom jednostek samorządu terytorialnego, które obarczano odpowiedzialnością za skutki zmiany reguł kwalifikowalności w konsekwencji wyroku TSUE z 29 września 2015 r., w sytuacji kiedy nie ponosiły one za to odpowiedzialności.
Przedstawiony projekt reguluje również szczegółowo warunki dokonywania korekt przeszłych rozliczeń podatkowych z okresu przydającego przed wejściem w życie tej specustawy. Związanych z nim jest również szereg innych zmian podatkowych, z których część nie jest w nim określona. Przykładem takiej zmiany są chociażby plany wprowadzenia tzw. jednolitego pliku kontrolnego (JPK). Ramy tej publikacji nie pozwalają na ich szczegółowe omówienie. Dlatego w kolejnych publikacjach zostaną one oddzielnie przedstawione. Na pewno wejście w życie tej ustawy będzie jednym z najistotniejszych zmian, jakie w tym roku ustawodawca zamierza wdrożyć w odniesieniu do warunków działania jednostek samorządu terytorialnego. Ich zakres i skutki powodują, iż osoby odpowiedzialne za ich wdrożenie do końca roku będą musiały podjąć szereg ważnych i trudnych decyzji dotyczących warunków realizacji tej specustawy. /*Kancelaria Prawna Leśny i Wspólnicy/
