Wydaje się, że chaotyczność to nie tylko zarzut wobec samych zapisów projektu ustawy Ordynacja Podatkowa, ale i procesu uchwalania przepisów.
W procesie parlamentarnym są obecnie trzy projekty Ordynacji Podatkowej (obecnie już ustawy skierowane do senatu), a wszyscy czekamy też na referendum w tej sprawie i efekty prac Komisji Kodyfikacyjnej. Uchwalony przez sejm został już projekt prezydencki (edit: oraz projekt rządowy). W trakcie głosowań nad projektem prezydenckim opozycja poparła poprawkę PSL, która przywróciła zasadę zapisaną pierwotnie w prezydenckim projekcie, a wykasowaną w trackie prac, która mówi, że "niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika". Co ciekawe przeciwko takiej poprawce było Ministerstwo Finansów, dlatego nie poparła jej Platforma Obywatelska, choć co do ogólnej zasady przyjętej w nowelizacji panowała zgoda.
Co więcej w dokumencie Kierunkowe Założenia Nowej Ordynacji Podatkowej przygotowanej przez Komisję Kodyfikacyjną zaproponowana została bardzo podobna zasada rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść podatnika (in dubio pro tributario). Jak czytamy w założeniach przygotowanych przez Komisję Kodyfikacyjną za takim rozwiązaniem wypracowanym w doktrynie prawa podatkowego, a także w orzecznictwie sądów administracyjnych przemawia fakt, że w państwie demokratycznym podatnik nie może ponosić negatywnych konsekwencji nieprecyzyjnego określenia jego obowiązków w ustawie podatkowej.
Jeżeli w danej sytuacji, przez wzgląd na brzmienie przepisów prawa podatkowego, możliwe jest różne ich rozumienie i każda z „wersji” interpretacyjnych jest uzasadniona, istniejącą wątpliwość należy rozstrzygnąć w ten sposób, że przy ocenie konsekwencji prawnych zachowania podatnika przyjmuje się takie rozumienie przepisów, które jest najkorzystniejsze dla podmiotu zobowiązanego z tytułu podatku.
W przyjętych projektach (druki 3463, 2605, 3018) zawarto m.in. propozycję złagodzenia zasad przeprowadzania kontroli. Zmiany w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej przewidują, że będzie je można przeprowadzać nie tylko w siedzibie firmy lub miejscu wykonywania działalności, ale także w miejscu przechowywania dokumentacji, w tym ksiąg podatkowych. Uchwalone przez Sejm przepisy trafią teraz pod obrady Senatu.
W projekcie rządowym (druk 3462) proponuje się m.in.:
- Wprowadzenie pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania we wszystkich sprawach podatkowych. Pełnomocnictwo będzie składane elektronicznie do centralnego rejestru, nie będzie podlegać opłacie skarbowej. Pełnomocnictwo szczegółowe (papierowe lub elektroniczne), dotyczące tylko jednej sprawy będzie nadal funkcjonować. Takie rozwiązania służą ograniczeniu biurokracji w organach podatkowych.
- Wprowadzenie ujednoliconej formy elektronicznych raportów z ksiąg podatkowych, to krótsza, tańsza, „nieinwazyjna” kontrola oraz szybsza i bardziej efektywna analiza danych.
- Zwiększenie rozpiętości stawek odsetek za zwłokę. Nowa stawka obniżona i stawka podwyższona będą miały symetryczną relację do stawki podstawowej. Odsetki obniżone mają służyć promowaniu samodzielnego korygowania błędów w deklaracjach przez podatników. Natomiast podwyższenie stawki odsetek za zwłokę będzie służyć prewencji przed uchylaniem się od obowiązków podatkowych w obszarach o podwyższonym ryzyku - VAT, akcyza i cło.
- Wyznaczanie jednego "wiodącego" urzędu do postępowania w sprawach powiązanych podmiotów. Takie regulacje przyczynią się do usprawnienia i przyspieszenia kontroli podatkowych oraz postępowań podatkowych w sprawach powiązanych podmiotów, objętych właściwością miejscową różnych urzędów. Będzie to stosowane np. w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego. Co ważne - wyznaczenie "wiodącego urzędu" będzie służyć zwalczaniu zorganizowanej przestępczości gospodarczej.
- Racjonalizacja wydawania indywidualnych interpretacji podatkowych. Wprowadzenie "grupowego" wniosku o interpretację umożliwi wyjaśnienie wątpliwości dotyczących transakcji dla wszystkich zainteresowanych kontrahentów. Formuła interpretacji ogólnej zostanie dopracowana. Zamiast powielania interpretacji indywidualnych, po wydaniu interpretacji ogólnej, zaproponowano tylko potwierdzenie stosowania w przedstawionej sprawie interpretacji ogólnej
W opiniach przesłanych na posiedzenie zespołu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, który opiniował Kierunkowe Założenia (...) czytamy zaś, że zdaniem samorządowców zasada rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika spowoduje więcej zamieszania niż korzyści. Biorąc pod uwagę częsty brak spójności przepisów w ustawach, każda wątpliwość rozstrzygana na korzyść podatnika może powodować podważanie każdego nawet oczywistego przepisu prawa bądź ustalenia stanu faktycznego i wykorzystywanie tej sytuacji do przeciągania postępowania, co w efekcie może prowadzić do jego przedawnienia. Ciężar postępowań podatkowych będzie skupiał się na próbie dowodzenia co jest wątpliwością dającą się usunąć a co nie.
Samorządowcy w sumie dobrze przyjęli pomysł zakładający zrównanie wszystkich organów podatkowych na gruncie przepisów ogólnego prawa podatkowego, tak by miały zbliżone kompetencje. Aktualnie – zdaniem autorów - taka jednolitość jest zachwiana, gdyż np. wójt, mając niebudzącą wątpliwości informację o przedmiotach opodatkowania na potrzeby podatku od nieruchomości, a więc w bezspornej sprawie, musi wydatkować środki publiczne na wydawanie postanowienia o wszczęciu postępowania czy informować stronę o jej prawie do zapoznania się z materiałami zebranymi w sprawie (często jest to wyłącznie złożona przez nią informacja podatkowa), podczas gdy takich obowiązków nie musi realizować w podobnych, bezspornych okolicznościach naczelnik urzędu skarbowego wydający decyzję ustalającą wysokość zobowiązania w podatku od spadków i darowizn.
Wątpliwości budziło także wprowadzenie instytucji porozumienia i mediacji. Zdaniem reprezentantów samorządów brak ich szczegółowej formalizacji (określenia konkretnych zasad i terminów) spowodować może nadużywania tych instytucji przez podatników. Samorządowcy pytali też dlaczego koszty mediacji ma ponosić organ podatkowy? Generalnie brak formalizacji tych dwóch procedur, prowadzić będzie do nadmiernego przedłużania tych postępowań przez podatników, co może w konsekwencji doprowadzić do przedawnienia zobowiązania podatkowego i spowodować dodatkowe obciążanie kosztami budżetu gminy.
Jak przekonują samorządowcy na obecnym etapie projektu trudno odnieść się do propozycji centralizacji wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa oraz stworzenia centralnej bazy tych interpretacji. Zmiana jest fundamentalna i istotne jest by wiedzieć jak przy tej okazji zapewniona ma być gwarancja uczestniczenia wójtów, burmistrzów, prezydentów miast w procesie wydawania interpretacji, jak ma być gwarantowana ustrojowa odrębność gmin oraz jak będzie wyglądała droga wnoszenia skargi do sądu administracyjnego tzn. jak będzie rozwiązana właściwość miejscowa.
Przedstawiciele samorządów zauważali też, że prawo do uprzejmego, profesjonalnego i sprawiedliwego traktowania, które ma być zapisane w nowej ordynacji powinno dotyczyć obu stron postępowania. Pracownicy urzędu spotykają się z różnymi postawami podatników (agresywne, obraźliwe). W związku z tym w ustawie być może powinien też być, w części dotyczącej obowiązków podatnika, zapis o jego właściwym i kulturalnym zachowaniu w urzędzie. Z drugiej strony należy rozważyć czy w ogóle w akcie rangi ustawy taki zapis powinien się znaleźć. Powstaje wątpliwość, kto i w jaki sposób w przypadku złożonej skargi na pracownika organu podatkowego miałby oceniać stopień uprzejmości, który jest względnym jednostkowym odczuciem każdej osoby.
Procedura sejmowa:
Druk 3018 (prezydencki) http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=9497053054E198CBC1257DB200514977
Druk 3462 (rządowy) http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=C00BD7357DD810AEC1257E5E00331306
