Urzędnicy miejscy z Wiednia w Austrii przeprowadzili w latach 90-tych ubiegłego wieku ankietę wśród mieszkańców jednej z dzielnic miasta, której celem było określenie zapotrzebowania na transport miejski.
Odpowiadający mężczyźni wskazywali najczęściej, że jeżdżą własnym samochodem. Z osiedla wyjeżdżają rano i wracają do niego wieczorem. Wypełnienie ankiety zajęło im pięć minut. – Natomiast kobiety nie mogą przestać pisać do dzisiaj – mówi Ursula Bauer, z urzędu miasta. – Kobiety mają o wiele bardziej urozmaicone wzory ruchu. Z niezliczonych powodów maszerują chodnikami, korzystają z przystanków autobusowych, linii metra i tramwajów – dodaje.
Kobiety korzystają z transportu publicznego częściej niż mężczyźni i częściej także chodzą na piechotę. Potrafią również lepiej dzielić swój czas między pracę i wypełnianie zobowiązań wobec rodziny, takich jak opieka nad dziećmi i rodzicami w podeszłym wieku – wynikało z ankiety.
Dlatego wiedeńscy urbaniści postanowili poprawić szlaki piesze i umożliwić łatwiejszy dostęp do transportu publicznego.
Gender mainstreaming
Tak rozpoczął się, w latach 90-tych ubiegłego wieku, projekt polityki publicznej, biorący pod uwagę płeć, czyli tak zwany gender mainstreaming (strategia polityczna na rzecz równego traktowania kobiet i mężczyzn).
Na osiedlach zaczęto dodawać więcej oświetlenia, ze szczególnym wskazaniem na bezpieczeństwo kobiet. Chodniki i schody poszerzano, tak aby poruszanie było łatwiejsze dla osób z wózkami i osób niepełnosprawnych.
W mieście do tej pory zrealizowano ponad sześćdziesiąt projektów pilotażowych, które przekształcają miasto, stosując kryteria gender. Zanim jakiś projekt architektoniczny lub urbanistyczny zostanie wdrożony są zbierane szczegółowe dane w celu określenia, jak różne grupy ludzi i w jaki sposób używają danej przestrzeni publicznej.
– Jest tak wiele pytań, na które potrzebujemy znać odpowiedzi – mówi portalowi The Atlantic Cities Eva Kail, ekspert płci z Miejskiej Grupy Planowania w Wiedniu. – Musimy wiedzieć, kto korzysta z przestrzeni miejskiej, jak wielu ludzi i jakie są ich cele – wyjaśnia.
Powstanie gender mainstreamingu datuje się w Wiedniu na 1991 roku, kiedy Eva Kail i grupa planistów zorganizowana wystawę fotograficzną zatytułowaną "Kto jest właścicielem przestrzeni publicznej? Codzienne życie kobiet w mieście". Przedstawiono aktywność różnych kobiet ze stolicy Austrii. Każda z nich była śledzona, jakimi drogami porusza się po mieście. Wkrótce potem miasto dało zielone światło dla projektów pilotażowych biorących pod uwagę gender mainstreaming. Jednym z pierwszych, który został zrealizowany był kompleks apartamentowy w 21. dzielnicy Wiednia. Otrzymał on nazwę Frauen – Werk – Stadt, czyli Kobiety – Praca – Miasto.
Nowy schemat osiedla
Osiedle składa się z szeregu budynków mieszkalnych otoczonych podwórkami. Wewnątrz są dziedzińce z trawiastymi terenami, dzięki czemu rodzice i dzieci mogą spędzać czas na zewnątrz, bez konieczności odchodzenia daleko od domu. W kompleksie znajduje się przedszkole, apteka i gabinet lekarski. Blisko są przystanki transportu publicznego.
Po wykonaniu Frauen – Werk – Stadt władze miasta zwróciły uwagę na wiedeńską sieć parków publicznych i zleciły badanie, w jaki sposób mężczyźni i kobiety wykorzystują przestrzeń parków. W wyniku tego w 1999 roku miasto zaczęło przeprojektowanie dwóch parków w V dzielnicy Wiednia. Powiększono chodniki i wybudowano boiska do siatkówki i badmintona.
Działania Wiednia zostały docenione także poza granicami kraju. W 2008 roku ONZ uznało je za najlepsze praktyki w zakresie poprawy administracji publicznej i środowiska życia mieszkańców.
Różowe ulice?
Ale nie odbyło się to także bez krytyki. – Wiele osób pytało z przekąsem, czy teraz mamy malować ulice na różowo? Inni zastanawiali się czy spojrzenie gender na funkcjonalność miasta naprawdę jest konieczne – mówi Kail. Oponenci zwracali uwagę, że taka polityka miasta grozi wzmocnieniem stereotypów na temat roli mężczyzn i kobiet w życiu codziennym. Nie chcąc do tego dopuścić władze miasta zaczęły unikać pojęcia gender mainstreaming, wybierając określenie „Miasto fair”, czyli miasto sprawiedliwe dla wszystkich.
Tak czy inaczej strategia mainstreamingu pozostawiła niezatarty ślad w stolicy Austrii. Pozwoliła zauważyć, że mężczyźni i kobiety inaczej wykorzystują przestrzeń miejską. Dziś mainstreaming jest znacznie szerszym pojęciem i służy do planowania rozwoju miasta i realizowania potrzeb różnych grup społecznych.
