W przesłanym do sejmu pakiecie ustaw dotyczących reformy oświaty znalazł się zapis dotyczący średnich wynagrodzeń nauczycieli. Chodzi o projekt ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe. W art. 4 pkt 8. czytamy, że w Karcie Nauczyciela "uchyla się art. 30a i art. 30b".
To byłaby dobra wiadomość dla samorządów, które uważają przepis za trudny do realizacji, czasochłonny i kosztowny. Problem wynika z obowiązku zapewnienia przez samorządy osiągania przez nauczycieli średnich wynagrodzeń na każdym stopniu awansu zawodowego.
Pensje nauczycieli są określone ustawowo, ale ustawy dają samorządom pewną dozę elastyczności w ich kształtowaniu. Regulują je głównie tzw. średnie wynagrodzenia, które wyznaczone są w ustawie Karta Nauczyciela i co roku w ustawie budżetowej państwa. Żeby zobrazować o co chodzi załóżmy, że w jakiejś gminie jest dwóch nauczycieli mianowanych. Średnio, jak wynika z ustawy na rok 2016, muszą oni zarobić po 3 913,33 zł. Jeden z nich może jednak zarobić ok. 3 tys. drugi ok. 5 tys., tak żeby zgadzała się średnia (minimum). Warunek będzie spełniony.
W praktyce zdarzało się, że nauczyciele nie osiągali w niektórych samorządach tych średnich, a wymuszanie na jednostkach samorządu tego obowiązku przez nauczycieli było kłopotliwe (sąd). Stąd wprowadzono zapis art. 30a, który mówił, że jeżeli samorząd nie wydał na tych nauczycieli w sumie tyle ile by wynikało ze średnich, to brakującą kwotę dzieli się między nich (w uproszczeniu) po równo.
W ten sposób osiąganie średnich było zapewnione. Oczywiście wyliczanie jednorazowego dodatku oraz jego wypłacanie stanowi spory kłopot dla samorządów.
Co ciekawe projekt z jednej strony uchyla te przepisy, a z drugiej je znowu (przynajmniej na rok 2016) wprowadza. Art. 236 wspomnianego projektu jest niemal dokładną kopią uchylanego art. 30a.
Art. 236 projektu ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe
1. W terminie do dnia 20 stycznia 2017 r. organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę poniesionych w 2016 r. wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego.
2. W przypadku nieosiągnięcia w 2016 r. wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 tej ustawy, organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego ustala kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w 2016 r. w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, ustalonych w 2016 r.
3. Kwota różnicy, o której mowa w ust. 2, jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w 2016 r. w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego i wypłacana w terminie do dnia 31 stycznia 2017 r., w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, w danej jednostce samorządu terytorialnego w 2016 r.
4. W terminie do dnia 10 lutego 2017 r., organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego w 2016 r., z uwzględnieniem wysokości kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2, o ile wystąpiła.
5. Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przedkłada sprawozdanie, o którym mowa w ust. 4, w terminie 7 dni od jego sporządzenia, regionalnej izbie obrachunkowej, organowi stanowiącemu tej jednostki samorządu terytorialnego, dyrektorom szkół prowadzonych przez tę jednostkę oraz związkom zawodowym zrzeszającym nauczycieli.
6. Jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w ust. 3, nie jest uwzględniany jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, w 2017 r.
7. Do opracowania sprawozdania, o którym mowa w ust. 4, w szczególności:
1) wzoru formularza sprawozdania,
2) sposobu wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela,
3) sposobu ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli,
4) sposobu ustalania kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2,
5) sposobu ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego
– stosuje się dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 30a ust. 7 ustawy – Karta Nauczyciela, w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Obowiązujący art. 30a. Karty Nauczyciela
1. W terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego.
2. W przypadku nieosiągnięcia w roku podlegającym analizie wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, w składnikach wskazanych w art. 30 ust. 1 organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego ustala kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1, a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3, ustalonych w danym roku.
3. Kwota różnicy, o której mowa w ust. 2, jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy, w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego i wypłacana w terminie do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy, w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, o których mowa w art. 30 ust. 3, w danej jednostce samorządu terytorialnego w roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy.
4. W terminie do dnia 10 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, który podlegał analizie, organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem wysokości kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2, o ile wystąpiła.
5. Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przedkłada sprawozdanie, o którym mowa w ust. 4, w terminie 7 dni od jego sporządzenia, regionalnej izbie obrachunkowej, a także organowi stanowiącemu tej jednostki samorządu terytorialnego, dyrektorom szkół prowadzonych przez tę jednostkę oraz związkom zawodowym zrzeszającym nauczycieli.
6. Jednorazowy dodatek uzupełniający, o którym mowa w ust. 3, nie jest uwzględniany jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, o których mowa w art. 30 ust. 3, w roku, w którym został wypłacony.
7. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, sposób opracowywania sprawozdania, o którym mowa w ust. 4, w szczególności:
1) sposób wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, o których mowa w art. 30 ust. 3,
2) sposób ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli,
3) sposób ustalania kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2,
4) sposób ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego
— a także wzór formularza sprawozdania, uwzględniając okres obowiązywania kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, okresy zatrudnienia, w których nauczyciele nie są wliczani do średniorocznej struktury zatrudnienia, oraz zmiany wysokości wynagrodzeń i struktury zatrudnienia nauczycieli wynikające z uzyskiwania przez nich kolejnych stopni awansu zawodowego.
