Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie połączenia sołectw w jedną jednostkę pomocniczą oraz nadania jej statutu. Jako podstawę prawną wskazała art. 5 ust. 1 i ust. 3, art. 35 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2023 r. poz. 40, ze zm.). Nie wskazała jednak jednoznacznie terminu, w którym ma nastąpić połączenie sołectw oraz utworzenie nowej jednostki.
Jak zauważył organ nadzoru, przywołane w podstawie prawnej przepisy przyznają organowi stanowiącemu gminy kompetencję zarówno do tworzenia, jak i łączenia jednostek pomocniczych, a także do nadawania im statutu. Jednak działanie organu stanowiącego gminy polegające na połączeniu istniejących sołectw i utworzeniu z nich nowej jednostki pomocniczej powinno odbyć się z uwzględnieniem postanowień statutu gminy, określających zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia sołectwa, czego rada nie zrobiła. Jak wskazał organ, uchwalając statut rada może we własnym zakresie decydować, jak zorganizuje swój ustrój wewnętrzny oraz tryb pracy, z zastrzeżeniem, że jego postanowienia nie mogą naruszać przepisów prawa.
Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w ugruntowanym orzecznictwie sądowoadministracyjnym, zgodnie z którym ustawodawca przypisuje dużą rolę statutom gminy, jako że obok ustaw ustrojowych stanowią one źródła prawa. Statut jest wyrazem autonomii w zakresie regulacji wewnętrznych w samorządzie, w związku z tym należy go traktować jako integralną część ustroju prawa samorządu. Statut może normować wszystkie zagadnienia ustrojowe gminy nienormowane wyraźnie w ustawie, byle nie był sprzeczny z przepisami ustawowymi. W efekcie oceny zgodności z prawem uchwały należy dokonywać w świetle przyjętych w statucie rozwiązań odnoszących się do połączenia jednostek pomocniczych gminy.
Rada nie wskazała jednoznacznie terminu, w którym ma nastąpić połączenie sołectw i utworzenie nowej jednostki pomocniczej, dlatego należało przyjąć, że nastąpi to po upływnie 14 dni od dnia ogłoszenia uchwały w dzienniku urzędowym województwa. W związku z tym, że akt został opublikowany 8 kwietnia 2024 r., jego wejście w życie miało miejsce w 22 kwietnia 2024 r., a co za tym idzie, z tym dniem nastąpiło utworzenie sołectwa – co w omawianej sprawie było wykluczone z uwagi na zapisy statutu gminy. Zgodnie z jego treścią połączenie jednostek pomocniczych i tym samym utworzenie nowej jednostki mogło nastąpić wyłącznie z początkiem roku budżetowego.
Mając powyższe na uwadze organ nadzoru stwierdził nieważność uchwały w całości.
Rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody zachodniopomorskiego z 2 maja 2024 r. nr P-1.4131.111.2024.KN
