W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, która do strażników gminnych ma zastosowanie w pierwszej kolejności, nie istnieją jakiekolwiek regulacje, które by odnosiły się bezpośrednio (wprost) do trybu i przesłanek rozwiązania (wygaśnięcia) stosunku pracy strażnika gminnego. Nie ma przy tym wątpliwości, gdyż wynika to wprost z art. 25 ustawy o strażach gminnych, że strażnik gminny świadczy pracę w ramach umownego stosunku pracy (na czas nieokreślony albo na czas określony między innymi w celu odbycia szkolenia podstawowego), a nie na innej podstawie (na przykład mianowania). W art. 26a tej ustawy określono przesłanki, na podstawie których następuje zawieszenie strażnika gminnego w pełnieniu obowiązków pracowniczych. Zawieszenie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Obligatoryjnie strażnika zawiesza się w wykonywaniu obowiązków w razie wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o ścigane z oskarżenia publicznego i popełnione umyślnie przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, przy czym zawieszenie z tego tytułu nie może nastąpić na czas dłuższy niż 3 miesiące (art. 26a ust. 1).
Strażnika można (fakultatywnie) zawiesić w pełnieniu obowiązków pracowniczych - na czas nie dłuższy niż 3 miesiące - w razie wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o ścigane z oskarżenia publicznego i popełnione nieumyślnie przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, jeżeli jest to celowe z uwagi na dobro postępowania lub dobro pracy (art. 26a ust. 2). Okres obligatoryjnego lub fakultatywnego zawieszenia w pełnieniu obowiązków pracowniczych może zostać w uzasadnionych przypadkach przedłużony na dalszy okres, jednak nie dłużej niż do czasu ukończenia postępowania karnego w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (art. 26a ust. 3). Konsekwencją zawieszenia strażnika gminnego w pełnieniu obowiązków pracowniczych jest otrzymywanie przez niego, od najbliższego terminu wypłaty, wynagrodzenia w wysokości 50% jego pensji zasadniczej oraz dodatków płacowych określonych w umowie o pracę w stałej wysokości (art. 26a ust. 4). Po upływie okresu, na jaki strażnik został zawieszony w pełnieniu obowiązków pracowniczych, strażnikowi wypłaca się należne mu wynagrodzenie za okres zawieszenia (w pozostałej części), z uwzględnieniem ewentualnych podwyżek w tym okresie, w razie bezwarunkowego umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia strażnika prawomocnym wyrokiem sądu (art. 26a ust. 5 i 6).
Ustawa o pracownikach samorządowych
Zgodnie z art. 32 ustawy o strażach gminnych, w sprawach dotyczących strażników, a nieuregulowanych w tej ustawie, mają zastosowanie przepisy o pracownikach samorządowych. W tym wypadku chodzi w pierwszej kolejności o przepisy ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Trzeba jednak zaznaczyć, że w tej ustawie regulacje dotyczące rozwiązywania stosunków pracy są fragmentaryczne (np. art. 16 ust. 2, art. 17 ust. 3, art. 27 ust. 9, art. 30 ust. 2). W szczególności można zauważyć, że w myśl art. 6a tej ustawy (który obowiązuje od dnia 1 września 2013 r.), w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub za umyślne przestępstwo skarbowe pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na stanowisku urzędniczym, podmiot wykonujący czynności z zakresu prawa pracy wobec pracownika samorządowego rozwiązuje z nim umowę o pracę za wypowiedzeniem najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym uzyskał informację o fakcie prawomocnego skazania.
Tak więc zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych, tymczasowe aresztowanie pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym w oparciu o umowny stosunek pracy, nie stanowi samodzielnej podstawy rozwiązania z nim stosunku pracy przez pracodawcę, ani też nie jest okolicznością powodującą wygaśnięcie stosunku pracy (niezależnie od długości trwania tymczasowego aresztowania). Wpływ tymczasowego aresztowania pracownika samorządowego na treść jego stosunku pracy reguluje natomiast art. 35 ustawy o pracownikach samorządowych, zgodnie z którym stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z mocy prawa (ust. 1), a w okresie zawieszenia pracownik samorządowy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia przysługującego mu do dnia tymczasowego aresztowania (ust. 2), przy czym w przypadku bezwarunkowego umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego pracownikowi samorządowemu należy wypłacić pozostałą część wynagrodzenia (ust. 3).
W przepisach ustawy o pracownikach samorządowych brak jest więc regulacji, które przewidywałyby przypadki wygaśnięcia (z mocy prawa) umowy o pracę pracownika samorządowego (jako wyjątki przewidziano przypadki wygaśnięcia stosunków pracy nawiązanych z wyboru, a także stosunków pracy sekretarza oraz skarbnika gminy, powiatu i województwa - określone w art. 43b i art. 43c tej ustawy - wywołane zmianami w podziale terytorialnym państwa). Skoro w sprawach nieuregulowanych w ustawie o pracownikach samorządowych stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy (art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych), to należy stwierdzić, że przypadki, w których dochodzi do wygaśnięcia umownego stosunku pracy pracownika samorządowego, wynikają z przepisów tego Kodeksu w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W szczególności ma zastosowanie art. 66 § 1 k.p., zgodnie z którym umowa o pracę wygasa z upływem trzech miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu
tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.
Brak regulacji
W tym kontekście - powracając do analizy przepisów ustaw o pracownikach samorządowych i strażach gminnych - należy jeszcze raz podkreślić, że problematyka rozwiązania (wygaśnięcia) stosunków pracy w tych ustawach w ogólności nie została uregulowana. Brak jest w tych ustawach również regulacji fragmentarycznych, określających skutek upływu trzech miesięcy tymczasowego aresztowania pracownika w aspekcie trwania stosunku pracy jako przesłanki jego rozwiązania lub wygaśnięcia (wyłączających, czy też zastępujących przepisy Kodeksu pracy). W szczególności w ustawach tych nie określono, jaki wpływ na istnienie umownego stosunku pracy (jego rozwiązanie, wygaśnięcie) ma nieobecność w pracy strażnika gminnego (pracownika samorządowego) wskutek zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania. Nie można przy tym przyjąć, aby w ustawie o strażach gminnych i w ustawie o pracownikach samorządowych, w sposób całościowy uregulowano wszelkie kwestie łączące się z wpływem tymczasowego aresztowania strażnika gminnego na jego stosunek pracy, w tym na jego rozwiązanie lub wygaśnięcie. W sposób szczegółowy zostały uregulowane jedynie warunki, w jakich dochodzi do zawieszenia strażnika gminnego w wykonywaniu obowiązków służbowych (art. 26a ustawy o strażach gminnych) oraz wpływ tego zawieszenia na prawo do wynagrodzenia. Taki (fragmentaryczny) zakres regulacji w tych ustawach prowadzi do wniosku, że problematyka wpływu tymczasowego aresztowania pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę (także strażnika gminnego) na pozostawanie w stosunku pracy nie jest uregulowana odrębnie w aktach normatywnych regulujących ich status prawny w zakresie rozwiązania (wygaśnięcia) stosunku pracy. Z mocy kolejnych odesłań (art. 32 ustawy o strażach gminnych i art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych), należy więc w tym przedmiocie stosować przepisy Kodeksu pracy. W konsekwencji, umowa o pracę stanowiąca podstawę zatrudnienia strażnika gminnego wygasa z upływem trzech miesięcy nieobecności strażnika w pracy wskutek jego tymczasowego aresztowania z mocy art. 66 § 1 k.p.
(Wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r., sygn.. akt I PK 136/13)
