Projekt złożony w sejmie przez Prezydenta RP (druk 1699) jest na tyle kontrowersyjny, że mocno podzielił samo środowisko samorządowe. Przychylnie o projekcie wypowiadał się Związek Miast Polskich, ale utknięcie projektu w sejmowych szufladach nie było zupełnie przypadkowe.
Oprócz krytyki ze strony części organizacji społecznych dużą rolę odegrała wspólna akcja Związku Gmin Śląska Opolskiego, który wręcz zarzucił biuro poselskie ówczesnej Pani wicepremier Elżbiety Bieńkowskiej listami protestacyjnymi, domagając się zatrzymania ustawy (z inicjatywy związku wysłano w sumie ponad 300 listów z całej Polski), oraz Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, pod przywództwem obecnego prezesa Związku Miast Polskich Zygmunta Frankiewicza.
Projekt w czasie prac podkomisji projekt został znacznie zmieniony w stosunku do jego pierwotnej wersji, m.in. w wyniku uwzględnienia uwag zgłoszonych w trakcie wysłuchania publicznego i protestów organizacji samorządowych (wykreślono m.in. bezprogowe referenda, ale zatrzymano bardzo niski próg - 10 proc.!).
Obecnie projekt przewiduje m.in. powstanie nowych form współdziałania jednostek samorządu terytorialnego – zespołu współpracy terytorialnej, którego zadaniem jest koordynacja polityki rozwoju w aspekcie przestrzennym, współpracy sąsiadujących ze sobą gmin oraz konwentu delegatów samorządu lokalnego w województwie.
Dokument reguluje też w kilku aspektach formy partycypacji społecznej w samorządach określając sposoby prowadzenia konsultacji oraz wprowadzając do samorządu instytucję inicjatywy uchwałodawczej i referendum na wniosek grupy mieszkańców.
Dodatkowo do projektu zawartego w sprawozdaniu podkomisji Komisja wniosła poprawki polegające m.in. na przywróceniu przepisów obowiązujących w ustawie o samorządzie gminnym, dotyczących nadzoru nad działalnością uchwałodawczą organów gmin (art. 91 i 92). Sprawozdawcą projektu jest poseł Halina Rozpondek (PO).
Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich podczas lipcowego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego apelował do ministra Administracji i Cyfryzacji o działanie w kierunku przyjęcie tekstu. Jego zdaniem projekt jest już „bardzo ucywilizowany”, a ponieważ zawiera kilka ważnych przepisów jak choćby wprowadza do ustawy konstytucyjną zasadę domniemania kompetencji na korzyść samorządu gminnego, wart jest poparcia przez organizacje samorządowe.
Projekt zawiera m.in. zmiany w kilkunastu ustawach samorządowych. M.in. ustawy o drogach publicznych:
W ustawie z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 260 i 843) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 19 po ust. 4 dodaje się ust. 5a–5e w brzmieniu:
„5a. Drogi leżące w granicach miasta nie posiadającego praw powiatu mogą zostać przekazane w zarząd miasta na wniosek burmistrza (prezydenta miasta), w którym określa się odcinki dróg, o przekazanie których chodzi, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.
5b. Przekazanie, o którym mowa w ust. 5a następuje w drodze porozumienia.
5c. W przypadku odmowy zawarcia porozumienia przez dotychczasowego zarządcę drogi, na wniosek burmistrza (prezydenta miasta) spór może zostać skierowany do mediacji, a jeśli to nie przyniesie efektu – do arbitrażu.
5d. Do arbitrażu, o którym mowa w ust. 5c stosuje się odpowiednio przepisy części piątej ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm. 1964 r. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.)
Pod tekstem aktualna wersja ustawy. Sprawozdanie przyjęto 4 sierpnia 2015 roku.
