Zmiany w systemie podatku dochodowego od osób fizycznych spowodowały ubytki w dochodach gmin, powiatów i województw z udziałów we wpływach z tego podatku. Jak przypomina Związek Miast na swojej stronie, zmiany były wprowadzane w kilku etapach, począwszy od 2019 roku. Kolejne projekty ustaw, przygotowywane przez resort finansów, prezentowały w OSR bezpośrednie skutki tych zmian dla JST w okresie 10 lat od wejścia w życie poszczególnych przepisów, choć pomijały efekty pośrednie. Jednocześnie rząd zapowiadał, że nie przewiduje rekompensat dla samorządów, gdyż budżet centralny także traci w ich wyniku. Po czterech latach jest oczywiste, że chaotyczne zmiany, nazwane Polskim Ładem, spowodowały:
– dużo większe niż wykazywano w OSR ubytki w dochodach JST, spowodowane skutecznym zachęceniem znacznej części podatników do przejścia z PIT-u składkowego do PIT-u zryczałtowanego, w którym JST nie mają udziału;
– mimo zmniejszenia stawek i wzrostu kwoty wolnej od podatku per saldo pogorszenie sytuacji płatników PIT-u składkowego, którzy nie mogą już odliczać składki na ubezpieczenie zdrowotne od podatku;
– faktyczny wzrost dochodów budżetu państwa w wyniku tej operacji (znaczny wzrost wpływów z PIT-u zryczałtowanego oraz efekty pośrednie: wzrost wpływów z VAT-u i ze zwiększonej składki zdrowotnej).
Samorządom udało się wywalczyć częściowe rekompensaty ubytków, jednak te transfery, ustalane arbitralnie w latach 2021, 2022 i 2023 (każdorazowo inaczej), przekazywane w trakcie roku, nie były powiązane z ubytkami we wpływach z PIT.
W tabelach przygotowanych przez ZMP uwagę zwraca duża reprezentacja samorządów podwarszawskich na wysokich pozycjach. W kategorii gmin miejskich zestawienie otwiera Podkowa Leśna z ubytkiem aż 4728 zł per capita w latach 2019–2024. Na trzecim miejscu jest Józefów (3260 zł), na 4. Milanówek (2951 zł), a na 8. Piastów (1936 zł).
Zestawienie gmin miejsko-wiejskich otwiera Konstancin-Jeziorna z ubytkiem 4636 zł per capita, na drugim miejscu podium są Łomianki (3335 zł), a na trzecim Piaseczno (2757 zł).
Szczegółowe tabele można pobrać ze strony Związku Miast Polskich: www.miasta.pl
